Katecheza Benedykta XVI podczas audiencji generalnej (17 listopada 2010 r.)

Drodzy bracia i siostry!

Również dziś rano chcę wam przedstawić postać kobiety. Jest ona mało znana, lecz Kościół wiele jej zawdzięcza, nie tylko z uwagi na świętość jej życia, ale także dlatego, że jej wielki zapał przyczynił się do ustanowienia jednej z najważniejszych uroczystości liturgicznych w roku – Bożego Ciała. Mówię o św. Julianie z Cornillon, znanej również jako św. Juliana z Liège. Pewne informacje na temat jej życia znajdujemy przede wszystkim w jej biografii, napisanej prawdopodobnie przez jakiegoś współczesnego jej duchownego, będącej zbiorem przeróżnych świadectw osób, które poznały świętą.

Juliana urodziła się między rokiem 1191 i 1192 w pobliżu Liège w Belgii. Trzeba podkreślić, że miejsce to ma istotne znaczenie, ponieważ w tamtej epoce diecezja Liège była, że tak powiem, prawdziwym „eucharystycznym wieczernikiem”. Przed Julianą wybitni teologowie ukazywali tam najwyższą wartość sakramentu Eucharystii i również w Liège były grupy kobiet wielkodusznie oddających się kultowi eucharystycznemu i gorliwej komunii. Pod kierunkiem wzorowych kapłanów żyły one razem, poświęcając się modlitwie i dziełom charytatywnym.

Katecheza Benedykta XVI podczas audiencji generalnej (29 października 2010 r.)

Drodzy bracia i siostry!

Dziś chcę wam przedstawić św. Mechtyldę von Hackeborn, jedną z wielkich postaci związanych z klasztorem w Helfcie, która żyła w XIII w. Jej współsiostra św. Gertruda Wielka w VI księdze dzieła Liber specialis gratiae („Księga łaski szczególnej”), w którym opisane są szczególne łaski, jakimi Bóg obdarzył św. Mechtyldę, stwierdza: „To, co zostało napisane, jest znikome w porównaniu z tym, co zostało pominięte. Jedynie Bogu na chwałę i bliźniemu na pożytek podajemy do wiadomości te rzeczy, albowiem niesłuszne wydaje się nam przemilczenie tak licznych łask, które Mechtylda otrzymała od Boga, nie tyle – jak sądzimy – dla samej siebie, co dla nas i dla tych, którzy przyjdą po nas” (Mechtild von Hackeborn, Liber specialis gratiae, VI, 1).

Dzieło to spisała św. Gertruda oraz inna współsiostra z Helfty, a jego historia jest szczególna. Mechtylda w wieku 50 lat przeżywała wielki kryzys duchowy, do którego dołączyły się cierpienia fizyczne. Zwierzyła się wówczas dwóm zaprzyjaźnionym współsiostrom, że od dzieciństwa Bóg prowadził ją za pomocą szczególnych łask, ale nie wiedziała, że one wszystko zapisywały. Gdy się o tym dowiedziała, była do głębi wstrząśnięta i zaniepokojona. Uspokoił ją Pan, dając jej do zrozumienia, że to, co zostało spisane, było na chwałę Bożą i pożytek bliźniego (por. tamże, II, 25; V, 20). Tak więc to dzieło jest głównym źródłem, z którego można czerpać informacje o życiu i duchowości tej świętej.

Bernard z Clairvaux i Tomasz z Akwinu to dwa „filary” ludzkości i Kościoła, wiarygodni świadkowie zdumiewającej różnorodności, bogactwa i barwności epoki średniowiecza.

Zwięzły, przejrzysty tekst, poświęcony obu postaciom wyraźnie ukazuje odrębność tych dwóch świętych. Każdy z nich był niepowtarzalny i genialny. Jednak pomimo tak znaczących różnic pomiędzy opatem z Clairvaux a wykładowcą z Paryża, przy wnikliwej lekturze zauważamy także intymną harmonię i zbieżność ich zapatrywań.

Wydawnictwo W drodze

Katecheza Benedykta XVI podczas audiencji generalnej (6 października 2010 r.)

Drodzy bracia i siostry!

Św. Gertruda Wielka, o której chcę dziś mówić, również w tym tygodniu wiedzie nas do klasztoru w Helfcie, gdzie powstały niektóre arcydzieła łacińsko-niemieckiej kobiecej literatury religijnej. Do tego środowiska należy Gertruda, jedna z najsłynniejszych mistyczek, jedyna kobieta niemiecka zwana «Wielką», w uznaniu zasług dla kultury i głoszenia Ewangelii: swoim życiem i myślą wywarła szczególny wpływ na duchowość chrześcijańską. Jest to kobieta niezwykła, obdarzona szczególnymi wrodzonymi talentami oraz nadzwyczajnymi darami łaski, odznaczająca się bardzo głęboką pokorą i gorliwością w zabieganiu o zbawienie bliźniego, głębokie zjednoczenie z Bogiem w kontemplacji oraz gotowość do spieszenia z pomocą potrzebującym.

W Helfcie jest w stałym kontakcie, jeśli tak można powiedzieć, ze swoją mistrzynią Mechtyldą von Hackeborn, o której mówiłem podczas ostatniej audiencji środowej; styka się z Mechtyldą z Magdeburga – inną mistyczką średniowieczną; wzrasta pod matczyną opieką łagodnej i wymagającej ksieni Gertrudy. Te trzy współsiostry przekazują jej bogactwo doświadczenia i mądrości; tworzy z nich własną syntezę, idąc swoją drogą wiary z niezmierzoną ufnością w Panu. Wyraża bogactwo duchowości nie tylko świata monastycznego, ale także i przede wszystkim biblijnego, liturgicznego, patrystycznego i benedyktyńskiego, w sposób bardzo osobisty i niezwykle skuteczny.

Katecheza papieża Benedykta XVI wygłoszona w czasie audiencji generalnej w Rzymie 2 grudnia 2009 r.

Drodzy bracia i siostry!

W jednej z poprzednich katechez przedstawiłem sylwetkę Bernarda z Clairvaux, «doktora miodopłynnego», człowieka, który odegrał ważną rolę w XII w. Jego biografem – i przyjacielem, który bardzo go cenił – był Wilhelm z Saint-Thierry, któremu poświęcę dzisiejsze refleksje.

Katecheza papieża Benedykta XVI wygłoszona w czasie audiencji generalnej w Rzymie 4 listopada 2009 r.

Drodzy bracia i siostry!

W poprzedniej katechezie ukazałem główne cechy Xll-wiecznej teologii monastycznej i teologii scholastycznej, które w pewnym sensie moglibyśmy nazwać «teologią serca» pierwszą, a drugą «teologią rozumu». Między przedstawicielami jednego i drugiego nurtu teologicznego wywiązała się wielka i chwilami gwałtowna dyskusja, którą symbolizuje spór między św. Bernardem z Clairvaux i Abelardem.

Katecheza papieża Benedykta XVI wygłoszona w czasie audiencji generalnej w Rzymie 21 października 2009 r.

Drodzy bracia i siostry!

Dziś chciałbym mówić o św. Bernardzie z Clairvaux, nazywanym «ostatnim z ojców Kościoła», ponieważ w XII w. raz jeszcze odnowił i przypomniał wielką teologię ojców. Nie znamy szczegółów z jego lat dziecinnych; wiemy jednak, że urodził się w 1090 r. w Fontaines we Francji, w rodzinie licznej i dość zamożnej. Jako chłopiec z zapałem uczył się tak zwanych sztuk wyzwolonych – zwłaszcza gramatyki, retoryki i dialektyki – w szkole kanoników kościoła Saint-Vorles w Châtillon-sur-Seine i powoli dojrzewał do decyzji o rozpoczęciu życia zakonnego. Mając blisko 20 lat, wstąpił do Cîteaux, klasztoru nowo założonego, bardziej otwartego od starych i szacownych klasztorów tamtych czasów, a jednocześnie bardziej rygorystycznego w praktykowaniu rad ewangelicznych. Parę lat później, w 1115 r., św. Stefan Harding, trzeci opat Cîteaux, powierzył Bernardowi misję założenia klasztoru w Clairvaux. Tutaj młody opat, który miał zaledwie 25 lat, mógł wydoskonalić swoją koncepcję życia monastycznego i rozpocząć wcielanie jej w praktykę. Patrząc na dyscyplinę życia w innych klasztorach, Bernard z naciskiem zwracał uwagę na potrzebę wstrzemięźliwości i umiaru zarówno w odniesieniu do posiłków, jak ubiorów i budynków klasztornych, a także zalecał wspieranie ubogich i opiekowanie się nimi. W tym okresie wspólnota z Clairvaux stawała się coraz liczniejsza i wciąż powstawały nowe opactwa.

Ci, którzy zapukali do drzwi klasztoru z prośbą o przyjęcie, nie mogą być od razu przyjęci, ale (jak pisze w swej Regule św. Benedykt) trzeba próbować ich ducha, czy szczerze pragną poświęcić się służbie Bożej, czy wytrwają w swoim postanowieniu i cierpliwie zniosą wszystkie próby, jakie niesie życie wspólnotowe w ramach klasztornych murów. Obecnie w klasztorach (i nie tylko) stosuje się wstępny okres (tzw. postulat), podczas którego kandydaci nie noszą jeszcze stroju zakonnego, ale przez pewien okres czasu weryfikują swoją decyzję wstąpienia do klasztoru. Także cała wspólnota klasztorna przygląda się kandydatom i potem w głosowaniu decyduje, czy kandydat jest zdolny (czy nie) do takiej formy życia.

Po postulacie następuje nowicjat. Wtedy to kandydat (w obecności całej wspólnoty klasztornej) prosi opata o „miłosierdzie Boże i Zakonu”, czyli o przyjęcie do nowicjatu. Jeśli dobrze przeszedł głosowanie, w kapitularzu klasztornym otrzymuje (w czasie tzw. obłóczyn) biały habit i zostaje mu nadane nowe imię. Św. Benedykt mówi, że nowicjuszowi należy trzy razy przeczytać całą Regułę, aby wiedział, na co się decyduje składając później śluby zakonne. Nowicjusz ma poznać, czego od niego wymaga życie klasztorne, ma ćwiczyć się w tym i w ten sposób ma przygotować się do złożenia ślubów (profesji).